انواع دار قالی چیست؟
بارها در تلویزیون، روزنامه و غیره، زنان و مردانی را دیده‌ایم که پشت دستگاهی که آن را دار قالی می‌نامیم، نشسته‌اند و در حال بافتن قالی هستند. حتماً هم برای شما سؤال بوده است که دار قالی چیست و چگونه درست می‌شود؟ یا اینکه چرا دار قالی به این شکل است و حتماً باید قالی یا فرش را با استفاده از دار درست کرد؟
دار قالی چیست؟
دار قالی دارای یک چهارچوب مستطیلی است که عمدتاً از جنس چوب است و همراه آن وسایلی مانند پایه، نیمکت و غیره وجود دارد. بسته به نوع کارایی که شما در نظر دارید، دار قالی ابعاد مختلفی دارد ولی دارهای قالی تفاوت زیادی با دارهای بافندگی گلیم، جاجیم و غیره ندارد؛ فقط کمی پیشرفته‌تر هستند.
مقاله زیر را توصیه می کنیم که حتما مطالعه کنید:
انواع دار قالی
دارهای قالی را در حالت کلی می‌توان به دو نوع زیر تقسیم‌بندی کرد:
- افقی
- عمودی
دار افقی
دار افقی موازی سطح زمین و به فاصله 25 تا 30 سانتیمتر نصب می‌شود. دار افقی نسبت به عمودی تاریخچه بیشتری دارد و ساختمان آن ساده است و از چوب با لوله‌های آهنی تهیه می‌شود. به دار افقی، دار زمینی یا خوابیده هم گفته می‌شود.)
دار افقی به دو صورت دو چوب و چهارچوب است. دار افقی دو چوب از اجزای چوب دو سر دارو زیر دار تشکیل‌شده است. دار قالی چهارچوب از اجزای چوب سر دار، زیر دار، راست رو و چپ رو تشکیل‌شده است.
دار افقی هنوز در مناطق عشایری مورداستفاده قرار می‌گیرد. در زبان ترکمنی به دار افقی ” قراما” می‌گویند.
متأسفانه استفاده از دار قالی افقی به خاطر اینکه روی زمین است و قالی‌باف مجبور است که برای استفاده همیشه خم شود، دچار کمردرد می‌شود، برای همین است که امروزه این نوع دار را کمتر به کار می‌گیرند؛ و فقط در مناطق عشایری و ترکمن صحرا دارای ارزش قدیمی خود است.
دار عمودی
این دار بعد دار افقی معرفی شد و به‌نوعی تکمیل‌شده آن است. ساختار اصلی دار عمودی دارای یک چهارچوب مستطیلی شکل است که ممکن است پایه داشته باشد یا اینکه نداشته باشد. این نوع دار، مشکلات فیزیکی را که برای قالی‌باف به وجود می‌آمد را ندارد زیرا شخص مجبور است که به‌صورت صاف پشت آن بنشیند و انعطاف بیشتری در طول کار خود نسبت به دار قالی افقی دارد. دارهای عمودی را شما بیشتر از دار افقی مشاهده کرده‌اید و در اکثر آموزشگاه‌ها و دیگر مکان‌ها از این نوع دار برای بافتن قالی استفاده می‌شود.
اجزای اصلی دار قالی
دارهای قالی دارای اجزای اصلی هستند که البته بسته اینکه افقی یا عمودی باشد، تفاوت‌هایی کوچکی نیز دارد. همچنین با دار قالی هم گلیم، جاجیم و غیره را هم می‌بافند. این اجزا شامل:
- سر دار: در قسمت فوقانی سر دار قرار می‌گیرند و مهار چله ها را بر عهده دارد.
- زیر دار: در قسمت فوقانی دار قرار دارد و وظیفه آن‌هم مهار چله ها است.
- راست روها: در دو قسمت کناری دار قرار می‌گیرد و وظیفه آن، نگهداری و مهار سر دار و زیر دار است.
- فندک: در پایین سر دار و در فاصله 30 تا 50 سانتیمتری از آن قرار می‌گیرد. بسته به اینکه دار مربوط به کدام نواحی ایران باشد، حضور آن متفاوت است و ممکن است از اول تا آخر قرار بگیرد یا فقط در زمان‌های خاصی از آن استفاده کرد.
- چوب کوجی: در میانه دار قالی قرار می‌گیرد و وظیفه اصلی آن جلوگیری از کج شدن فرش در هنگام بافت است.
- چوب دارتی: در میان چله ها قرار می‌گیرد و از زیر سر دار تا پشت چوب کوجی حرکت می‌کند. وظیفه اصلی این وسیله حفظ فاصله و زیرورو چله است و در باعث می‌شود که عملیات پود کشی راحت‌تر انجام شود.
- گوه: وسیله‌ای است به شکل مثلثی که در محل اتصال سر دار، زیر دار و راست رو قرار می‌گیرد و وظیفه اصلی آن شل و سفت کردن چله ها است.
دار قالی در سراسر ایران تولید می‌شود ولی دار تولیدشده در خراسان جنوبی از کیفیت بالایی برخوردار است که حتی به خارج از کشور هم نیز صادر می‌شود.